Geçtiğimiz hafta Mysten Labs Baş Ekonomisti Alonso de Gortari ile ağ operatörleri ve katılımcılar için doğru teşvik dengesini bulma ve Sui ekonomisinin nasıl gelişmeye devam ettiği hakkında konuştuk.

Başlangıçta uluslararası ticaret üzerine çalışan bir akademisyendim. Temelde uluslararası tedarik zincirleri demenin başka bir yolu olan küresel değer zincirlerine odaklandım. Ancak çalışmalarımı daha uygulamalı hale getirmek istedim. Akademi tamamen teoriktir. Bir ithalat/ihracat platformu ya da başka bir ürün inşa etmiyordum. Fikirlerimi uygulamak istedim. Ve blok zinciri aslında tedarik zinciri yönetimiyle oldukça ilgili. Günümüz dünyasında, her gün kullandığımız ürünleri oluşturan üretim sürecini şeffaf bir şekilde takip etmenin çok az yolu var. iPhone Kaliforniya'da tasarlanmış olabilir ama hepimiz biliyoruz ki dünyanın dört bir yanından temin edilen malzeme ve parçalarla Çin'de bir araya getiriliyor. Blockchain değişmezdir ve bu nedenle herhangi bir son ürünün toplanması ve montajını kaydetmek için değerli bir yoldur. Teknoloji bana cazip geldi ve eski tozlu bir ofiste oturup dışarıdan bakmak yerine, işin içine girip ürünü doğrudan inşa etmeye çalışarak ellerimi kirletmenin daha eğlenceli olacağını düşündüm.

Blok zinciri ekonomileri teori ve pratiğin mükemmel bir evliliğidir. Mühendisliğin en ileri düzeyde olması gerektiği gibi, ekonomi de en ileri düzeyde olmalıdır. Tokenomik, herhangi bir zincirdeki üç temel ekonomik oyuncu için teşviklerin dengesidir: operatörler (veya bizim durumumuzda doğrulayıcılar), token sahipleri ve kullanıcılar. Doğrulayıcılar, node'larını işletmek için gaz ücretlerinden para kazanmakla ilgilenmektedir. Bu nedenle, yüksek gaz ücretleri isterler. Kullanıcılar blok zincirini kullanmak isterler ve diğer ürün veya hizmetlerde olduğu gibi bunun ucuz olmasını isterler, bu nedenle düşük gaz ücretleri isterler. Token sahipleri ya ağı güvence altına almak ve ödüller kazanmak için tokenlarını stake etmek ya da gaz ücretlerini ödemek için tokenlarını kullanmak isterler ve bu nedenle bir şekilde arada kalırlar. Token'larının değer kazanmasını ve insanların ürüne inandıkları için blok zincirini kullanmasını istiyorlar. Dolayısıyla, Sui üzerine inşa edilen uygulama ve ürünlerin kullanıcılarıyla birlikte, düşük gaz ücretlerine ilgi duyuyorlar ama aynı zamanda ağın operasyonel açıdan sürdürülebilir olması için yüksek gaz ücretleri istiyorlar. Nihayetinde mesele, gaz ücretlerini doğru belirlemek ve herkesin çıkarları arasında bir denge kurmaktır.

Bu nedenle bir blok zinciri tasarlarken, herhangi bir tarafı tercih etmeden herkesin çıkarlarının karşılandığı uygun hizalamayı bulmak çok önemlidir. Kullanıcılar ve token sahipleri katılımı karşılayabilirken doğrulayıcıların sağlam bir iş sürdürebilmesini sağlamak kritik önem taşır.

Sui'nin gaz fiyatı tasarımı benzersizdir ve birkaç temel unsura dayanmaktadır. İlk olarak, Sui yatay olarak ölçeklenebilir, yani doğrulayıcılar talebin yüksek olduğu zamanlarda blok alanını (yani arzı) artırarak gaz ücretlerinin düşük kalmasını sağlayabilir. Diğer blok zincirlerinde arz sabittir, bu nedenle talep arttığında gaz ücretleri ağ genelinde yükselecektir çünkü başka bir düzenleyici güç yoktur. Blok alanı miktarı sabitse, talep arttığında gerçekleşebilecek tek şey fiyatların yükselmesidir. Buna karşın, Sui'de blok alanı değişkendir. Yatay ölçeklenebilirlik sayesinde arz, talep artışına paralel olarak artabilir ve böylece ağın kullanımı arttığında bile blok zincirini kullanmanın fiyatı sabit kalır. Genel olarak, doğrulayıcılar ölçeklerini büyüttüklerinde maliyetleri de artar, ancak doğrulayıcılar daha fazla işlem gerçekleştirerek daha fazla kazandıklarından kar haneleri değişmez ve maliyetlerini telafi etmek için fiyatları artırmaları gerekmez.

Referans gaz fiyatı piyasada şeffaflık, öngörülebilirlik ve fiyat baskısı yaratır. Her doğrulayıcı, işlemi gerçekleştirmek için kabul etmeye istekli oldukları ücreti paylaşmak zorundadır. Referans fiyat daha sonra, ağ güvenliğini sağladığından doğrulayıcıların üçte ikisinin isteyerek işlem yapacağı noktada belirlenecektir. Rekabetçi piyasalar bu tasarımın kritik bir bileşenidir, çünkü doğrulayıcıların sürdürülebilir bir şekilde çalışması gerekmektedir, bu da gaz ücretlerinin ne kadar düşebileceği konusunda bir taban oluşturmaktadır. Aynı zamanda, ağın operasyonları izne tabi olmadığından ve herkes bir Sui doğrulayıcısı çalıştırabildiğinden, bu durum gaz ücretlerine bir tavan getirmektedir. Eğer doğrulayıcılar gaz ücretlerini çok yüksek bir seviyeye ayarlar ve çok fazla kar elde ederlerse, yeni doğrulayıcılar onları alt etmek ve bu karları kendileri elde etmek için gelecektir. Piyasa, Adam Smith'in görünmez eli gibi zarif bir şekilde işler; piyasa güçleri fiyatları gaz ücretlerinin doğru olması için şekillendirir. Ne çok yüksek, ne de çok düşük.

Bir diğeri ise depolama fonudur. Bir blok zinciri değişmez olduğundan, üzerinde depolanan her şeyin sonsuza kadar saklanabilmesi gerekir. Çoğu blok zincirinde bu, JPEG'ler gibi belirli veri türleri için çok pahalı olabilir. Bu yüzden pek çok veri aslında doğrudan zincir üzerinde saklanmıyor. Ancak Sui ile blok alanı bir lüksten ziyade bir meta haline geldi. Sorun artık veri depolamanın ne kadara mal olduğu değil, bu ücretleri ödemekten kimin sorumlu olduğudur. Gelecekte ağa dahil olacak doğrulayıcıların ve tam düğümlerin geçmişte alınan depolama kararlarının yükünü taşıması mantıklı görünmüyordu. Özellikle de böyle bir dünyada bu maliyetler gelecekteki Sui kullanıcılarına yansıtılacağı için. Ekonomistlerin dediği gibi, mevcut Sui kullanıcıları verileri depolar ve bedelini ödemeden bırakırlarsa, bu maliyetleri karşılamak zorunda kalacak olan gelecekteki kullanıcılar için negatif bir dışsallık yaratırlar. Bu adil değildir ve daha da önemlisi, uzun vadede sürdürülemez ağ finansallarına yol açar.

Sui bu negatif dışsallığı, kullanıcıların depolama ücretlerini peşin ve sürekli olarak ödemelerini sağlayarak çözmektedir. Depolama fonu bu ücretleri tutar, doğrulayıcılara tahakkuk eden hisse ödüllerini orantılı olarak ayarlar ve böylece doğrulayıcıların depolama maliyetlerini telafi eder. Buna ek olarak, verileri ilk depolayan kuruluş artık gerekli olmadığına karar verirse, veriler silinebilir ve orijinal ücretin büyük bir kısmı geri ödeme olarak iade edilir. Her iki dünyanın da en iyisini elde edersiniz, Sui finansal olarak sürdürülebilir bir depolama modeline sahiptir ve insanları yalnızca gerçekten değer veriyorlarsa depolamayı kullanmaya teşvik eder.

Bu terimlerin birçok kripto çevresinde her zaman doğru kullanılmadığına inanıyorum. İnsanlar genellikle bir zincirin token arzı sürekli artıyorsa enflasyonist, sınırlandırılmışsa ya da azalıyorsa deflasyonist olduğunu söyler. Ancak enflasyon ve deflasyon yalnızca token arzı ya da dolaşımdaki tokenlarla ilgili değildir. Bu, mevcut tokenlara göre ağ faaliyeti seviyesiyle ilgilidir. Zincir üzerindeki faaliyeti dolaşımdaki yeni token miktarından daha hızlı artan bir ağ, her bir tokenın daha fazla işlem için kullanılmasını sağlamak amacıyla gaz fiyatlarının düşürülmesi (yani deflasyon) için baskı yapacaktır. Çok sayıda tokenin mevcut olduğu aktif bir ağ, daha yüksek gaz fiyatları (yani enflasyon) için baskıya sahip olacaktır.

Sui'nin tasarımının başlarında token arzı sınırlandırılmıştır. Şu anda yalnızca küçük bir yüzdesi dolaşımdadır ve geri kalanı önceden belirlenmiş bir sürüm programında açılmaktadır.

Uzun vadede, SUI token arzının tamamı 10 milyar token olacaktır. Bu şeffaflık ve öngörülebilirlik, ilgili tarafların Sui ekonomisinin durumu hakkında bilgilendirilmesine yardımcı olabilir. Amaç, ağ etkinliğini sürekli olarak artırmaktır ve Sui'nin enflasyonist ya da deflasyonist olup olmadığı, tokenlerin kilidinin açılmasına kıyasla bu büyümenin oranına bağlıdır. Bu yaklaşımın iyi tarafı, herhangi birinin parasal kuralı etkileme kabiliyetini ortadan kaldırmasıdır, ki bu durumda uzun vadede sınırlandırılmıştır ve böylece piyasaya uzun vadeli tokenomiklerin neye benzediğine dair kesinlik sağlar.

Mainnet henüz çok genç. Sui'nin tokenomiklerinin de tıpkı teknolojinin kendisi gibi ağın kullanımına ve gelişimine uyum sağlaması gerekecek. Örneğin, Sui son zamanlarda depolama ile ilgili bazı sorunların ortaya çıktığını gördü ve bu da depolama fonunun tasarımının değiştirilmesini gerektirebilir. Bu, lastiğin yolla buluştuğu ve teorilerin teste tabi tutulduğu eğlenceli kısımdır. Sui'nin tokenomics'inin amacı aynı kalmaya devam ediyor: herkesin teşviklerinin, gelişen bir ağ için tek bir yolda ilerleyecek şekilde hizalanmasını sağlamak.